Không nương tựa, không chấp trước
vật gì ở trên đời
Vị ấy an trú chánh niệm trước mặt.
Vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước vật gì ở
trên đời.
Trường Bộ Kinh 22
Kinh Ðại Niệm xứ
Mahàsatipatthana sutta
1. Một thời, Thế Tôn ở
xứ Kuru (Câu lâu), tại Kammàssadhamma (Kiềm ma sắt đàm) - đô thị của xứ Kuru.
Rồi Thế Tôn gọi các vị Tỷ kheo: "Này các Tỷ kheo." Các Tỷ kheo trả
lời Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn." Thế Tôn nói như sau:
- Này các Tỷ kheo, đây
là con đường độc nhất, đưa đến thanh tịnh cho chúng sanh, vượt khỏi sầu bi,
diệt trừ khổ ưu, thành tựu chánh lý, chứng ngộ Niết bàn. Ðó là Bốn niệm xứ.
Thế nào là bốn? Này các Tỷ kheo, ở đây vị Tỷ kheo sống
quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh
giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời; sống quán thọ trên các thọ,
nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời; sống quán tâm trên
tâm, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời; sống quán pháp
trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời.
(Quán thân)
2. Này các Tỷ kheo, thế nào là Tỷ kheo sống quán thân trên thân? Này các Tỷ kheo, ở đây Tỷ kheo đi đến khu rừng, đi đến gốc cây, hay đi đến
ngôi nhà trống, và ngồi kiết già, lưng thẳng và an trú chánh niệm trước mặt.
Tỉnh giác, vị ấy thở vô; tỉnh giác, vị ấy thở ra. Thở vô dài, vị ấy tuệ tri:
"Tôi thở vô dài"; hay thở ra dài, vị ấy tuệ tri: "Tôi thở ra
dài"; hay thở vô ngắn, vị ấy tuệ tri: "Tôi thở vô ngắn"; hay thở
ra ngắn, vị ấy tuệ tri: "Tôi thở ra ngắn"; Cảm giác toàn thân, tôi sẽ
thở vô", vị ấy tập; "Cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở ra", vị ấy
tập; "An tịnh thân hành, tôi sẽ thở vô", vị ấy tập; "An tịnh
thân hành, tôi sẽ thở ra", vị ấy tập.
Này các tỷ kheo, như
người thợ quay hay học trò người thợ quay tuệ tri thiện xảo, khi quay dài, tuệ
tri rằng: "Tôi quay dài"; hay khi quay ngắn, tuệ tri rằng: "Tôi
quay ngắn." Cũng vậy, này các Tỷ kheo, Tỷ kheo thở vô dài, tuệ tri:
"Tôi thở vô dài"; hay thở ra dài tuệ tri: "Tôi thở ra dài";
hay thở vô ngắn, tuệ tri: "Tôi thở vô ngắn"; hay thở ra ngắn, tuệ
tri: "Tôi thở ra ngắn"; "Cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở
vô", vị ấy tập; "Cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở ra", vị ấy tập;
"An tịnh thân hành, tôi sẽ thở vô", vị ấy tập; "An tịnh thân
hành, tôi sẽ thở ra", vị ấy tập.
Như vậy, vị ấy sống, quán
thân trên nội thân hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân trên
cả nội thân, ngoại thân; hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay sống
quán tánh diệt tận trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân. "Có
thân đây", vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh
trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước vật gì ở trên
đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ kheo sống quán thân trên thân.
3. Lại nữa, này các Tỷ
keo, Tỷ kheo đi, tuệ tri: "Tôi đi"; hay đứng, tuệ tri: "Tôi
đứng"; hay ngồi, tuệ tri: "Tôi ngồi"; hay nằm , tuệ tri:
"Tôi nằm". Thân thể được sử dụng như thế nào, vị ấy biết thân như thế
ấy.
Như vậy, vị ấy sống
quán thân trên nội thân; hay vị ấy sống quán thân trên ngoại thân; hay vị ấy
sống quán thân trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi
trên thân; hay vị ấy sống quán tánh diệt tận trên thân; hay vị ấy sống quán
tánh sanh diệt trên thân. "Có thân đây", vị ấy an trú chánh niệm như
vậy với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa,
không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ kheo sống
quán thân trên thân.
4. Lại nữa, này các Tỷ
kheo, Tỷ kheo, khi bước tới, bước lui, biết rõ việc mình đang làm. Khi ngó tới,
ngó lui, biết rõ việc mình đang làm. Khi co tay khi duỗi tay biết rõ việc mình
đang làm. Khi mang áo Sanghàti (Tăng-già-lê), mang bát, mang y, biết rõ việc
mình đang làm. Khi ăn, uống, nhai, nếm, biết rõ việc mình đang làm. Khi đi đại
tiện, tiểu tiện, biết rõ việc mình đang làm. Khi đi, đứng, ngồi, nằm, biết rõ
việc mình đang làm.
Như vậy, vị ấy sống
quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân
trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay
sống quán tánh diệt tận trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.
"Có thân đây", vị ấy an trú chánh niệm như vậy với hy vọng hướng đến
chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật
gì trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ kheo sống quán thân trên thân.
5. Lại nữa này các Tỷ
kheo, Tỷ kheo quán sát thân này, dưới từ bàn chân trở lên, trên cho đến đảnh
tóc, bao bọc bởi da và chứa đầy những vật bất tịnh sai biệt: "Trong thân
này, đây là tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, thận, tủy, tim, gan,
hoành cách mô, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, bụng, phân, mật, đàm, mủ, máu,
mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da, nước miếng, niêm dịch, nước ở khớp xương, nước
tiểu."
Này các Tỷ kheo, cũng
như một bao đồ, hai đầu trống đựng đầy các loại hột như gạo, lúa, đậu xanh, đậu
lớn, mè, gạo đã xay rồi. Một người có mắt, đổ các hột ấy ra và quan sát:
"Ðây là hột gạo, đây là hột lúa, đây là đậu xanh, đây là đậu đỏ, đây là
mè, đây là hột lúa đã xay rồi." Cũng vậy, này các Tỷ kheo, một Tỷ kheo
quán sát thân này dưới từ bàn chân trở lên, trên cho đến đảnh tóc, bao bọc bởi
da và chứa đầy những vật bất tịnh sai biệt: "Trong thân này, đây là tóc,
lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy, thận, tim, gan, hoành cách mô, lá
lách, phổi, ruột, màng ruột, bụng, phân, mật, đàm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước
mắt, mỡ da, nước miếng, niêm dịch, nước ở khớp xương, nước tiểu."
Như vậy vị ấy sống
quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân
trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay
sống quán tánh diệt tận trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.
"Có thân đây", vị ấy an trú chánh niệm như vậy với hy vọng hướng đến
chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật
gì trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy vị Tỷ kheo sống quán thân trên thân.
6. Lại nữa này các Tỷ kheo, Tỷ kheo quán sát thân này
về vị trí các giới và sự sắp đặt các giới: "Trong
thân này có địa đại, thủy đại, hỏa đại và phong đại."
Này các Tỷ kheo, như
một người đồ tể thiện xảo, hay đệ tử của một người đồ tể giết một con bò, ngồi
cắt chia từng thân phần tại ngã tư đường. Cũng vậy này các Tỷ kheo, vị Tỷ kheo
quán sát thân nay về vị trí các giới và về sự sắp đặt các giới: "Trong
thân này có địa đại, thủy đại, hỏa đại và phong đại."
Như vậy vị ấy sống
quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân
trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay
sống quán tánh diệt tận trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.
"Có thân đây", vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến
chánh trí, chánh niệm, và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật
gì trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ keo sống quán thân trên thân.
7. Lại nữa này các Tỷ
kheo, Tỷ kheo, như thấy một thi thể quăng bỏ trong nghĩa địa một ngày, hai
ngày, ba ngày, thi thể ấy trương phồng lên, xanh đen lại, nát thối ra. Tỷ kheo
quán thân ấy như sau: "Thân này tánh chất là như vậy, bản tánh là như vậy,
không vượt khỏi tánh chất ấy."
Như vậy vị ấy sống
quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân hay sống quán thân
trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay
sống quán tánh diệt tận trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.
"Có thân đây", vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến
chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật
gì trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ kheo sống quán thân trên thân.
8. Lại nữa này các Tỷ
kheo, Tỷ kheo như thấy một thi thể quăng bỏ trong nghĩa địa bị các loài quạ ăn,
hay bị các loài diều hâu ăn, hay bị các chim kên ăn; hay bị các loài chó ăn;
hay bị các loài giả can ăn, hay bị các loài côn trùng ăn. Tỷ kheo quán thân ấy
như sau: "Thân này tánh chất là như vậy, bản chất là như vậy, không vượt
khỏi tánh chất ấy."
Như vậy vị ấy sống
quán thân trên nội thân; hay sống quán thên trên ngoại thân; hay sống quán thân
trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay
sống quán tánh sanh diệt trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.
"Có thân đây", vị ấy an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến
chánh trí, chánh niệm và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật
gì trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ kheo sống quán thân trên thân.
9. Này các Tỷ kheo,
lại nữa Tỷ kheo như thấy một thi thể bị quăng bỏ trong nghĩa địa; với các xương
còn liên kết với nhau, còn dính thịt và máu, còn được các đường gân cột lại;
với các xương còn liên kết với nhau, không còn dính thịt nhưng còn dính máu,
còn được các đường gân cột lại, với các xương còn liên kết với nhau, không còn
dính thịt và máu, còn được các đường gân cột lại; chỉ còn có xương không dính
lại với nhau, rải rác chỗ này chỗ kia, ở đây là xương tay, ở đây là xương chân,
ở đây là xương ống, ở đây là xương bắp vế, ở đây là xương mông, ở đây là xương
sống, ở đây là xương đầu,... Tỷ kheo quán thân ấy như sau: "Thân này tánh
chất là như vậy, bản tánh là như vậy, không vượt khỏi tánh chất ấy".
Như vậy vị ấy sống
quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân
trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay
vị ấy sống quán tánh diệt tận trên thân; hay vị ấy sống quán tánh sanh diệt
trên thân. "Có thân đây", vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với
hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không
chấp trước một vật gì ở trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ kheo sống quán
thân trên thân.
10. Lại nữa này các Tỷ
kheo, Tỷ kheo như thấy một thi thể quăng bỏ trong nghĩa địa, chỉ còn toàn xương
trắng màu vỏ ốc... chỉ còn một đống xương lâu hơn một năm... chỉ còn là xương
thối trở thành bột. Tỷ kheo quán thân ấy như sau: "Thân này tánh chất là
như vậy, bản tánh là như vậy, không vượt khỏi tánh chất ấy."
Như vậy vị ấy sống
quán thân trên nội thân; hay sống quán thân trên ngoại thân; hay sống quán thân
trên cả nội thân, ngoại thân. Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên thân; hay
sống quán tánh diệt tận trên thân; hay sống quán tánh sanh diệt trên thân.
"Có thân đây", vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng
hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp
trước một vật gì ở trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ kheo sống quán thân
trên thân.
(Quán thọ)
11. Này các Tỷ kheo, như thế nào Tỷ kheo sống quán thọ
trên các thọ?
Này các Tỷ kheo, ở nơi
đây Tỷ kheo khi cảm giác lạc thọ, biết rằng: "Tôi cảm giác lạc thọ";
khi cảm giác khổ thọ, biết rằng: "Tôi cảm giác khổ thọ"; khi cảm giác
bất khổ bất lạc thọ, biết rằng: "Tôi cảm giác bất khổ bất lạc thọ".
Hay khi cảm giác lạc thọ thuộc vật chất biết rằng: "Tôi cảm giác lạc thọ
thuộc vật chất". Hay khi cảm giác lạc thọ không thuộc vật chất, biết rằng:
"Tôi cảm giác lạc thọ không thuộc vật chất". Hay khi cảm giác khổ thọ
thuộc vật chất, biết rằng: "Tôi cảm giác khổ thọ thuộc vật chất". Hay
khi cảm giác khổ thọ không thuộc vật chất, biết rằng: "Tôi cảm giác khổ
thọ không thuộc vật chất". Hay khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ thuộc vật
chất, biết rằng: "Tôi cảm giác bất khổ bất lạc thọ thuộc vật chất".
Hay khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ không thuộc vật chất, biết rằng: "Tôi
cảm giác bất khổ bất lạc thọ không thuộc vật chất".
Như vậy vị ấy sống
quán thọ trên các nội thọ; hay sống quán thọ trên các ngoại thọ; hay sống quán thọ
trên cả các nội thọ, ngoại thọ. Hay sống quán tánh sanh khởi trên các thọ; hay
sống quán tánh diệt tận trên các thọ; hay sống quán tánh sanh diệt trên các
thọ. "Có thọ đây", vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng
hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp
trước một vật gì ở trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ kheo sống quán thọ
trên các thọ.
(Quán tâm)
12. Này các Tỷ kheo,
như thế nào Tỷ kheo sống quán tâm trên tâm?
Này các Tỷ kheo, ở đây
vị Tỷ kheo: "Với tâm có tham, biết rằng tâm có tham"; hay "Với
tâm không tham, biết rằng tâm không tham"; hay "Với tâm có sân, biết
rằng tâm có sân"; hay "Với tâm không sân, biết rằng tâm không
sân"; hay "Với tâm có si, biết rằng tâm có si"; hay "Với
tâm không si, biết rằng tâm không si"; hay "Với tâm thâu nhiếp, biết
rằng tâm được thâu nhiếp"; hay "Với tâm tán loạn, biết rằng tâm bị
tán loạn"; hay "Với tâm quảng đại, biết rằng tâm được quảng
đại"; hay "Với tâm không quảng đại, biết rằng tâm không được quảng
đại"; hay "Với tâm hữu hạn, biết rằng tâm hữu hạn"; hay
"Với tâm vô thượng, biết rằng tâm vô thượng"; hay "Với tâm có
định, biết rằng tâm có định"; hay "Với tâm không định, biết rằng tâm
không định"; hay "Với tâm giải thoát, biết rằng tâm có giải
thoát"; hay "Với tâm không giải thoát, biết rằng tâm không giải
thoát".
Như vậy vị ấy sống
quán tâm trên nội tâm; hay sống quán tâm trên ngoại tâm; hay sống quán tâm trên
nội tâm, ngoại tâm. Hay sống quán tánh sanh khởi trên tâm; hay sống quán tánh
diệt tận trên tâm; hay sống quán tánh sanh diệt trên tâm. "Có tâm
đây", vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh
trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật gì
trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy vị Tỷ kheo sống quán tâm trên tâm.
(Quán pháp)
13. Này các Tỷ kheo,
thế nào là vị Tỷ kheo sống quán pháp trên các pháp?
Này các Tỷ kheo, ở đây
Tỷ kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm triền cái. Và này các Tỷ kheo,
thế nào là vị Tỷ kheo sống quán pháp trên các pháp đối với năm triền cái?
Này các Tỷ kheo, ở đây
Tỷ kheo, nội tâm có tham dục, tuệ tri: "Nội tâm tôi có tham dục"; hay
nội tâm không có tham dục, tuệ tri rằng: "Nội tâm tôi không có tham
dục". Và với tham dục chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với
tham dục đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với tham dục đã
được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.
Hay nội tâm có sân
hận, tuệ tri rằng: "Nội tâm tôi có sân hận"; hay nội tâm không có sân
hận, tuệ tri rằng: "Nội tâm tôi không có sân hận." Và với sân hận
chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với sân hận đã sanh nay được
đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với sân hận đã được đoạn diệt, tương lai
không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.
Hay nội tâm có hôn
trầm thụy miên, tuệ tri rằng: "Nội tâm tôi có hôn trầm thụy miên";
hay nội tâm không có hôn trầm thụy miên, tuệ tri rằng: "Nội tâm tôi không
có hôn trầm thụy miên". Và với hôn trầm thụy miên chưa sanh nay sanh khởi,
vị ấy tuệ tri như vậy. Và với hôn trầm thụy miên đã sanh nay được đoạn diệt, vị
ấy tuệ tri như vậy. Và với hôn trầm thụy miên đã được đoạn diệt, tương lai
không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.
Hay nội tâm có trạo
hối, tuệ tri rằng: "Nội tâm tôi có trạo hối"; hay nội tâm không có
trạo hối, tuệ tri rằng: "Nội tâm tôi không có trạo hối". Và với trạo
hối chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với trạo hối đã sanh nay
được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với trạo hối đã được đoạn diệt, tương
lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy.
Hay nội tâm có nghi,
tuệ tri rằng: "Nội tâm tôi có nghi"; hay nội tâm không có nghi, tuệ
tri rằng: "Nội tâm tôi không có nghi." Và với nghi chưa sanh nay sanh
khởi, vị ấy tuệ tri như vậy. Và với nghi đã sanh, nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ
tri như vậy, và với nghi đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị
ấy tuệ tri như vậy.
Như vậy vị ấy sống
quán pháp trên các nội pháp; hay sống quán pháp trên các ngoại pháp; hay sống
quán pháp trên cả các nội pháp, ngoại pháp. Hay sống quán tánh sanh khởi trên
các pháp; hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp; hay sống quán tánh sanh
diệt trên các pháp. "Có những pháp ở đây", vị ấy sống an trú chánh
niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không
nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ
kheo sống quán pháp trên các pháp, đối với năm triền cái.
14. Lại nữa, này các
Tỷ kheo, Tỷ kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Năm Thủ uẩn. Này các Tỷ
kheo, thế nào là Tỷ kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Năm Thủ uẩn?
Này các Tỷ kheo, Tỷ
kheo suy tư: "Ðây là sắc, đây là sắc sanh, đây là sắc diệt. Ðây là thọ,
đây là thọ sanh, đây là thọ diệt. Ðây là tưởng, đây là tưởng sanh, đây là tưởng
diệt. Ðây là hành, đây là hành sanh, đây là hành diệt. Ðây là thức, đây là thức
sanh, đây là thức diệt". Như vậy vị ấy sống quán pháp trên các nội pháp;
hay sống quán pháp trên các ngoại pháp; hay sống quán pháp trên các nội pháp,
ngoại pháp; hay sống quán tánh sanh khởi trên các pháp; hay sống quán tánh diệt
tận trên các pháp; hay sống quán tánh sanh diệt trên các pháp. "Có những
pháp ở đây", vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy, với hy vọng hướng đến
chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước một vật
gì ở trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ kheo sống quán pháp trên các pháp
đối với Năm Thủ uẩn.
15. Lại nữa này các Tỷ
kheo, Tỷ kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Sáu Nội Ngoại xứ.
Này các Tỷ kheo, thế
nào là Tỷ kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Sáu Nội Ngoại xứ?
Này các Tỷ kheo, ở đây
Tỷ kheo tuệ tri con mắt và tuệ tri các sắc, do duyên hai pháp này, kiết sử sanh
khởi, vị ấy tuệ tri như vậy; và với kiết sử chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ
tri như vậy; và với kiết sử đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy;
và với kiết sử đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri
như vậy... và tuệ tri tai và tuệ tri các tiếng... và tuệ tri mũi và tuệ tri các
hương... và tuệ tri lưỡi và tuệ tri các vị... và tuệ tri thân và tuệ tri các
xúc... và tuệ tri ý và tuệ tri các pháp; do duyên hai pháp này, kiết sử sanh
khởi, vị ấy tuệ tri như vậy; và với kiết sử chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ
tri như vậy; và với kiết sử đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy;
và với kiết sử đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri
như vậy.
Như vậy vị ấy sống
quán pháp trên các nội pháp; hay sống quán pháp trên các ngoại pháp; hay sống
quán pháp trên cả các nội pháp, ngoại pháp; hay sống quán tánh sanh khởi trên
các pháp; hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp; hay sống quán tánh sanh
diệt trên các pháp. "Có những pháp ở đây", vị ấy sống an trú chánh
niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không
nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ
kheo sống quán pháp trên các pháp, đối với Sáu Nội Ngoại xứ.
16. Lại nữa này các Tỷ
kheo, Tỷ kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Bảy Giác chi.
Này các Tỷ kheo, thế
nào là Tỷ kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Bảy Giác chi? Này các Tỷ kheo,
ở đây Tỷ kheo, nội tâm có Niệm Giác chi, tuệ tri rằng: "Nội tâm tôi có
Niệm Giác chi", hay nội tâm không có Niệm Giác chi, tuệ tri rằng:
"Nội tâm tôi không có Niệm Giác chi"; và với Niệm Giác chi chưa sanh
nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy, và với Niệm Giác chi đã sanh, nay được tu
tập viên thành, vị ấy tuệ tri như vậy.
Hay nội tâm có Trạch
pháp Giác chi...
Hay nội tâm có Tinh
tấn Giác chi...
Hay nội tâm có Hỷ Giác
chi...
Hay nội tâm có Khinh
an Giác chi...
Hay nội tâm có Ðịnh
Giác chi...
Hay nội tâm có Xả Giác
chi; tuệ tri rằng: "Nội tâm tôi có Xả Giác chi"; hay nội tâm không có
Xả Giác chi, tuệ tri rằng: "Nội tâm tôi không có Xả Giác chi." Và với
Xả Giác chi chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy; và với Xả Giác chi
đã sanh nay được tu tập viên thành, vị ấy tuệ tri như vậy.
Như vậy vị ấy sống
quán pháp trên các nội pháp; hay sống quán pháp trên các ngoại pháp; hay sống
quán pháp trên cả các nội pháp, ngoại pháp. Hay sống quán tánh sanh khởi trên
các pháp; hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp; hay sống quán tánh sanh
diệt trên các pháp. "Có những pháp ở đây"; vị ấy sống an trú chánh
niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không
nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ
kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Bảy Giác chi.
17. Lại nữa này các Tỷ
kheo, vị ấy sống quán pháp trên các pháp đối với Bốn Sự thật.
Này các Tỷ kheo, thế
nào là Tỷ kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Bốn Sự thật? Này các Tỷ
kheo, ở đây Tỷ kheo như thật tuệ tri: "Ðây là khổ"; như thật tuệ tri:
"Ðây là khổ tập"; như thật tuệ tri: "Ðây là khổ diệt"; như
thật tuệ tri: "Ðây là con đường đưa đến khổ diệt".
18. Và này các Tỷ
kheo, thế nào Khổ Thánh đế? Sanh là khổ, già là khổ, chết là khổ, sầu, bi. khổ,
ưu, não là khổ, cầu không được là khổ, tóm lại Năm Thủ uẩn là khổ.
Này các Tỷ kheo thế
nào là sanh? Mỗi mỗi hạng chúng sanh trong từng giới loại, sự xuất sản, xuất
sanh, xuất thành, tái sanh của họ, sự xuất hiện các uẩn, sự hoạch đắc các căn.
Này các Tỷ kheo, như vậy gọi là sanh.
Này các Tỷ kheo, thế
nào là già? Mỗi mỗi hạng chúng sanh, trong từng giới hạn, sự niên lão, sự hủy
hoại, trạng thái rụng răng, trạng thái tóc bạc, da nhăn, tuổi thọ rút ngắn, các
căn hủy hoại. Này các Tỷ kheo, như vậy là già.
Này các Tỷ kheo, thế
nào là chết? Mỗi mỗi hạng chúng sanh trong từng giới loại, sự tạ thế, sự từ
trần, thân hoại, sự diệt vong, sự chết, sự tử vong, thời đã đến, các uẩn đã tận
diệt, sự vất bỏ tử thi. Này các Tỷ kheo, như vậy gọi là chết.
Này các Tỷ kheo, thế
nào gọi là sầu? Này các Tỷ kheo, với những ai gặp phải tai nạn này hay tai nạn
khác; với những ai cảm thọ sự đau khổ này hay sự đau khổ khác, sự sầu, sự sầu
lo, sự sầu muộn, nội sầu, mọi khổ sầu của người ấy. Này các Tỷ kheo, như vậy
gọi là sầu.
Này các Tỷ kheo, thế
nào là bi? Này các Tỷ kheo, với những ai gặp phải tai nạn này hay tai nạn khác
; với những ai cảm thọ sự đau khổ này hay sự đau khổ khác, sự bi ai, sự bi
thảm, sự than van, sự than khóc, sự bi thán, sự bi thống của người ấy. Này các
Tỷ kheo, như vậy gọi là bi.
Này các Tỷ kheo, thế
nào là khổ? Này các Tỷ kheo, sự đau khổ về thân, sự không sảng khoái về thân,
sự đau khổ do thân cảm thọ, sự không sảng khoái do thân cảm thọ. Này các Tỷ
kheo, như vậy gọi là khổ.
Này các Tỷ kheo, thế
nào là ưu? Này các Tỷ kheo, sự đau khổ về tâm, sự không sảng khoái về tâm, sự
đau khổ do tâm cảm thọ, sự không sảng khoái do tâm cảm thọ. Này các Tỷ kheo,
như vậy gọi là ưu.
Này các Tỷ kheo, thế
nào là não? Này các Tỷ kheo, với những ai gặp tai nạn này hay tai nạn khác; với
những ai cảm thọ sự đau khổ này hay sự đau khổ khác, sự áo não, sự bi não, sự
thất vọng, sự tuyệt vọng của người ấy. Này các Tỷ kheo, như vậy gọi là não.
Này các Tỷ kheo, thế
nào là cầu bất đắc khổ? Này các Tỷ kheo, chúng sanh bị sanh chi phối, khởi sự mong
cầu: "Mong rằng ta khỏi bị sanh chi phối, mong rằng ta khỏi phải đi thác
sanh". Lời cầu mong ấy không được thành tựu. Như vậy gọi là cầu bất đắc
khổ! Này các Tỷ kheo, chúng sanh bị già chi phối... chúng sanh bị bệnh chi
phối... chúng sanh bị chết chi phối.. chúng sanh bị sầu, bi, khổ, ưu, não chi
phối, khởi sự mong cầu: "Mong rằng ta khỏi bị sầu, bi, khổ, ưu, não chi
phối! Mong rằng ta khỏi đương chịu sầu, bi, khổ, ưu, não". Lời mong cầu ấy
không được thành tựu. Như vậy là cầu bất đắc khổ.
Này các Tỷ kheo, như
thế nào là tóm lại, Năm Thủ uẩn là khổ? Như Sắc thủ uẩn, Thọ thủ uẩn, Tưởng thủ
uẩn, Hành thủ uẩn, Thức thủ uẩn. Này các Tỷ kheo, như vậy tóm lại Năm Thủ uẩn
là khổ.
19. Này các Tỷ kheo,
thế nào là Khổ tập Thánh đế? Sự tham ái đưa đến tái sanh, câu hữu với hỷ và
tham, tìm cầu hỷ lạc chỗ này chỗ kia. Như dục ái, hữu ái, vô hữu ái.
Này các Tỷ kheo, sự
tham ái này khi sanh khởi thì sanh khởi ở đâu, khi an trú thì an trú ở đâu? Ở
đời, sắc gì thân ái, sắc gì khả ái? Ở đời con mắt là sắc thân ái, là sắc khả
ái. Sự tham ái này khi sanh khởi thì sanh khởi ở đấy, khi an trú thì an trú ở
đấy. Ở đời cái tai... ở đời mũi... ở đời lưỡi... ở đời thân... ở đời ý là sắc
thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi sanh khởi thì sanh khởi ở đấy, khi
an trú thì an trú ở đấy.
Ở đời các sắc... ở đời
các tiếng... ở đời các hương... ở đời các vị... ở đời các cảm xúc... ở đời các
pháp là sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi sanh khởi thì sanh khởi
ở đấy, khi an trú thì an trú ở đấy.
Ở đời nhãn thức... ở
đời nhĩ thức... ở đời tỷ thức... ở đời thiệt thức... ở đời thân thức... ở đời ý
thức là sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi sanh khởi thì sanh khởi
ở đấy, khi an trú thì an trú ở đấy.
Ở đời nhãn xúc... ở
đời nhĩ xúc... ở đời tỷ xúc... ở đời thiệt xúc... ở đời thân xúc... ở đời ý xúc
là sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi sanh khởi thì sanh khởi ở
đấy, khi an trú thì an trú ở đấy.
Ở đời nhãn xúc sở sanh
thọ... ở đời nhĩ xúc sở sanh thọ... ở đời tỷ xúc sở sanh thọ... ở đời thiệt xúc
sở thanh thọ... ở đời thân xúc sở sanh thọ... ở đời ý xúc sở sanh thọ là sắc
thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi sanh khởi thì sanh khởi ở đấy, khi
an trú thì an trú ở đấy.
Ở đời sắc tưởng... ở
đời thanh tưởng... ở đời hương tưởng... ở đời vị tưởng... ở đời xúc tưởng... ở
đời pháp tưởng là sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi sanh khởi thì
sanh khởi ở đấy, khi an trú thì an trú ở đấy.
Ở đời sắc tư... ở đời
thanh tư... ở đời hương tư... ở đời vị tư... ở đời xúc tư... ở đời pháp tư là
sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi sanh khởi thì sanh khởi ở đấy,
khi an trú thì an trú ở đấy.
Ở đời sắc ái... ở đời
thanh ái... ở đời hương ái... ở đời vị ái... ở đời xúc ái... ở đời pháp ái là
sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi sanh khởi thì sanh khởi ở đấy,
khi an trú thì an trú ở đây.
Ở đời sắc tầm ... ở
đời thanh tầm... ở đời hương tầm... ở đời vị tầm... ở đời xúc tầm... ở đời pháp
tầm là sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi sanh khởi thì sanh khởi ở
đấy, khi an trú thì an trú ở đấy.
Ở đời sắc tứ... ở đời
thanh tứ... ở đời hương tứ... ở đời vị tứ... ở đời xúc tứ... ở đời pháp tứ là
sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi sanh khởi thì sanh khởi ở đấy,
khi an trú thì an trú ở đấy. Này các Tỷ kheo, như vậy gọi là Khổ tập Thánh đế.
20. Này các Tỷ kheo,
và thế nào là Khổ diệt Thánh đế? Sự diệt tận không còn luyến tiếc tham ái ấy,
sự xả ly, sự khí xả, sự giải thoát, sự vô nhiễm (tham ái ấy).
Này các Tỷ kheo, sự tham ái này khi xả ly thì xả ly ở đâu, khi diệt trừ thì
diệt trừ ở đâu? Ở đời các sắc gì thân, các sắc gì ái, sự tham ái này khi xả ly
thì xả ly ở đấy, khi diệt trừ thì diệt trừ ở đấy.
Ở đời sắc gì thân ái,
sắc gì khả ái? Ở đời con mắt là sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi
xả ly thì xả ly ở đấy, khi diệt trừ thì diệt trừ ở đấy. Ở đời lỗ tai... ở đời
mũi... ở đời lưỡi... ở đời thân... ở đời ý là sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham
ái này khi xả ly thì xả ly ở đấy, khi diệt trừ thì diệt trừ ở đấy.
Ở đời các sắc... ở đời
các tiếng... ở đời các mùi hương... ở đời các vị.. ở đời các xúc... ở đời các
pháp là sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi xả ly thì xả ly ở đấy,
khi diệt trừ thì diệt trừ ở đấy.
Ở đời nhãn thức... ở
đời nhĩ thức... ở đời tỷ thức... ở đời thiệt thức... ở đời ý thức là sắc thân
ái, là sắc khả ái. Sự tham ái khi xả ly thì xả ly ở đấy, khi diệt trừ thì diệt
trừ ở đấy.
Ở đời nhãn xúc... ở
đời nhĩ xúc... ở đời tỷ xúc... ở đời thiệt xúc... ở đời thân xúc... ở đời ý xúc
là sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi xả ly thì xả ly ở đấy, khi
diệt trừ thì diệt trừ ở đấy.
Ở đời nhãn xúc sở sanh
thọ... ở đời nhĩ xúc sở sanh thọ... ở đời tỷ xúc sở sanh thọ... ở đời thiệt xúc
sở sanh thọ... ở đời thân xúc sở sanh thọ.. ở đời ý xúc sở sanh thọ là sắc thân
ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi xả ly thì xả ly ở đấy, khi diệt trừ thì
diệt trừ ở đấy.
Ở đời sắc tưởng... ở
đời thanh tưởng... ở đời hương tưởng... ở đời vị tưởng... ở đời xúc tưởng... ở
đời pháp tưởng là sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi xả ly thì xả
ly ở đấy, khi diệt trừ thì diệt trừ ở đấy.
Ở đời sắc tư... ở đời
thanh tư... ở đời hương tư... ở đời vị tư... ở đời xúc tư... ở đời pháp tư là
sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi xả ly thì xả ly ở đấy, khi diệt
trừ thì diệt trừ ở đấy.
Ở đời sắc ái... ở đời
thanh ái... ở đời hương ái... ở đời vị ái... ở đời xúc ái... ở đời pháp ái là
sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi xả ly thì xả ly ở đấy, khi diệt
trừ thì diệt trừ ở đấy.
Ở đời sắc tầm... ở đời
thanh tầm... ở đời hương tầm... ở đời vị tầm... ở đời xúc tầm... ở đời pháp tầm
là sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi xả ly thì xả ly ở đấy, khi
diệt trừ thì diệt trừ ở đấy.
Ở đời sắc tứ... ở đời
thanh tứ... ở đời hương tứ... ở đời vị tứ... ở đời xúc tứ... ở đời pháp tứ là
sắc thân ái, là sắc khả ái. Sự tham ái này khi xả ly thì xả ly ở đấy, khi diệt
trừ thì diệt trừ ở đấy.
Này các Tỷ kheo, như
vậy gọi là Khổ diệt Thánh đế.
21. Này các Tỷ kheo, thế nào là Khổ diệt đạo Thánh đế. Ðó là bát chi Thánh
đạo, tức là Chánh tri kiến, Chánh tư duy, Chánh ngữ, Chánh nghiệp, Chánh mạng,
Chánh tinh tấn, Chánh niệm, Chánh định.
Này các Tỷ kheo, thế nào là Chánh tri kiến? Này các Tỷ kheo, tri kiến về
Khổ, tri kiến về Khổ tập, tri kiến về Khổ diệt, tri kiến về Khổ diệt đạo. Này
các Tỷ kheo, như vậy gọi là Chánh tri kiến.
Này các Tỷ kheo, thế nào là Chánh tư duy? Tư duy về ly dục, tư duy về vô
sân, tư duy về bất hại. Này các tỷ kheo, như vậy gọi là Chánh tư duy.
Này các Tỷ kheo thế nào là Chánh ngữ? Tự chế không nói láo, tự chế không
nói hai lưỡi, tự chế không ác khẩu, tự chế không nói lời phù phiếm. Này các Tỷ
kheo, như vậy gọi là Chánh ngữ.
Này các Tỷ kheo, thế nào là Chánh nghiệp? Tự chế không sát sanh, tự chế
không trộm cướp, tự chế không tà dâm. Này các Tỷ kheo, như vậy gọi là Chánh
nghiệp.
Này các Tỷ kheo, thế nào là Chánh mạng? Này các Tỷ kheo, ở đây vị Thánh đệ
tử từ bỏ tà mạng, sinh sống bằng chánh mạng. Này các Tỷ kheo, như vậy gọi là Chánh
mạng.
Này các Tỷ kheo, và thế nào là Chánh tinh tấn? Này các Tỷ kheo, ở đây Tỷ
kheo, đối với các ác, bất thiện pháp chưa sanh, khởi lên ý muốn không cho sanh
khởi; vị này nỗ lực, tinh tấn, quyết tâm, trì chí. Ðối với các ác, bất thiện
pháp đã sanh, khởi lên ý muốn trừ diệt, vị này nỗ lực, tinh tấn, quyết tâm, trì
chí. Ðối với các thiện pháp chưa sanh, khởi lên ý muốn khiến cho sanh khởi; vị
này nỗ lực, tinh tấn, quyết tâm, trì chí. Ðối với các thiện pháp đã sanh, khởi
lên ý muốn khiến cho an trú, không cho băng hoại, khiến cho tăng trưởng, phát
triển, viên mãn. Vị này nỗ lực, tinh tấn, quyết tâm, trì chí. Này các Tỷ kheo,
như vậy gọi là Chánh tinh tấn.
Này các Tỷ kheo, thế nào là Chánh niệm? Này các Tỷ kheo, ở đây vị Tỷ kheo
sống quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu
ở đời; trên các cảm thọ... trên các tâm... quán pháp trên các pháp, tinh cần
tỉnh giác, chánh niệm để chế ngự tham ưu ở đời. Này các Tỷ kheo, như vậy gọi là
Chánh niệm.
Này các Tỷ kheo, thế
nào là Chánh định? Này các Tỷ kheo, ở đây Tỷ kheo ly dục, ly ác bất thiện pháp,
chứng và trú Thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, với tầm, với
tứ. Tỷ kheo ấy diệt tầm, diệt tứ, chứng và trú Thiền thứ hai, một trạng thái hỷ
lạc do định sanh, không tầm, không tứ, nội tĩnh nhất tâm. Tỷ kheo ấy ly hỷ trú
xả, chánh niệm tỉnh giác, thân cảm sự lạc thọ mà các bậc Thánh gọi là xả niệm
lạc trú, chứng và trú Thiền thứ ba. Tỷ kheo ấy xả lạc, xả khổ, diệt hỷ ưu đã
cảm thọ trước, chứng và trú Thiền thứ tư, không khổ, không lạc, xả niệm thanh
tịnh. Này các Tỷ kheo, như vậy gọi là Chánh định.Này các Tỷ kheo, như vậy gọi
là Khổ diệt đạo thánh đế.
Như vậy vị ấy
sống quán pháp trên các nội pháp; hay sống quán pháp trên các ngoại pháp; hay
sống quán pháp trên các nội pháp, ngoại pháp. Hay sống quán tánh sanh khởi trên
các pháp; hay sống quán tánh diệt tận trên các pháp; hay sống quán tánh sanh
diệt trên các pháp. "Có những pháp ở đây", vị ấy sống an trú chánh
niệm như vậy, với hy vọng hướng đến chánh trí, chánh niệm. Và vị ấy sống không
nương tựa, không chấp trước một vật gì trên đời. Này các Tỷ kheo, như vậy Tỷ
kheo sống quán pháp trên các pháp đối với Bốn Thánh đế.
22. Này các Tỷ kheo,
vị nào tu tập Bốn Niệm xứ này như vậy trong bảy năm, vị ấy có thể chứng một
trong hai quả sau đây: Một là chứng Chánh trí ngay trong hiện tại; hai là nếu
còn hữu dư y, chứng quả Bất hoàn. Này các Tỷ kheo, không cần gì đến bảy năm,
một vị nào tu tập Bốn Niệm xứ này như vậy trong sáu năm... trong năm năm... trong
bốn năm... trong ba năm... trong hai năm... trong một năm, vị ấy có thể chứng
một trong hai quả sau đây: Một là chứng Chánh trí ngay trong hiện tại; hai là
nếu còn hữu dư y, chứng quả Bất hoàn. Này các Tỷ kheo, không cần gì đến một
năm, một vị nào tu tập Bốn Niệm xứ này trong bảy tháng, vị ấy có thể chứng một
trong hai quả sau đây: Một là chứng Chánh trí ngay trong hiện tại, hay nếu còn
hữu dư y, thì chứng quả Bất hoàn. Này các Tỷ-kheo, không cần gì bảy tháng, một
vị nào tu tập Bốn Niệm xứ này trong sáu tháng... trong năm tháng... trong bốn
tháng... trong ba tháng... trong hai tháng... trong một tháng... trong nửa
tháng... vị ấy có thể chứng một trong hai quả sau đây: Một là chứng Chánh trí
ngay trong hiện tại, hai là nếu còn hữu dư y, thì chứng quả Bất hoàn. Này các
Tỷ-kheo, không cần gì nửa tháng, một vị nào tu tập Bốn Niệm xứ này trong bảy
ngày, vị ấy có thể chứng một trong hai quả sau đây: Một là chứng Chánh trí ngay
trong hiện tại, hai là nếu còn hữu dư y, thì chứng quả Bất hoàn.
Này các Tỷ kheo, đây là
con đường độc nhất đưa đến sự thanh tịnh cho chúng sanh, vượt khỏi sầu bi, diệt
trừ khổ ưu, thành tựu Chánh lý, chứng ngộ Niết Bàn. Ðó là Bốn Niệm xứ.
Thế Tôn thuyết pháp đã
xong. Các Tỷ kheo ấy hoan hỷ tín thọ lời Thế Tôn dạy.
Hòa thượng
Thích Minh Châu dịch Việt
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét